Pamięci Tadeusza Kantora - Wielopole 2010

Dobiegły końca 6. Podkarpackie Prezentacje Teatrów Poszukujących o Nagrodę im. Tadeusza Kantora trwające od 11 do 13 czerwca w Wielopolu Skrzyńskim. Są one cyklicznym, odbywającym się co dwa lata, prestiżowym festiwalem teatrów amatorskich.

Tadeusza Kantor, któremu poświęcone są Podkarpackie Prezentacje Teatrów Poszukujących, urodził się w Wielopolu Skrzyńskim 6 kwietnia 1915 roku. Akurat wtedy, ze względu na sytuację polityczną, jego matka przebywała na plebanii, która dziś jest muzeum Kantora. Tadeusz był absolwentem i profesorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Poza malarstwem i grafiką, fascynował go teatr. Stworzył własną koncepcję, nazwaną teatrem śmierci. Odwoływał się bowiem do wspomnień i nieśmiertelnej dzięki pamięci przeszłości. Ożywiał klisze zapisane minionym czasem i choć na chwilę wskrzeszał zmarłych. Mieszał gatunki oraz wymiary. Miał swoją wizję, często nierozumianą przez niewprawionych odbiorców. Tworzył fenomenalne scenografie, wykorzystując niejednokrotnie przedmioty na skraju używalności – zepsute, zniszczone przez czas. W sztukach powracał chętnie do swojego dzieciństwa. W roku 1955 założył Teatr Cricot 2. Początkowo wystawiał dramty Stanisława Ignacego Witkiewicza, później własne. Lubił motyw kukieł, manekinów oraz klimat charakterystyczny dla niemych filmów. Jego najważniejsze dzieła sceniczne to „Umarła klasa”, „Wielopole, Wielopole”, „Nigdy tu już nie powrócę”, „Dziś są moje urodziny”. Kantor zmarł w wieku 75 lat, 8 grudnia 1990 roku.

Festiwal w Wielopolu – rodzinnym mieście artysty, skierowany jest do teatrów, które, tak jak Kantor, poszukują formy oraz nowego wyrazu, jednocześnie zwracając widzowi uwagę na rzeczy, które będąc obok niego są równie ważne, jak te, które takimi mu się wydają z oddali. Do udziału zgłaszają się grupy z całej Polski, ale tylko wybrane, odpowiadające formule przeglądu, mają szansę zaprezentować się w Wielopolu, które na trzy dni staje się miasteczkiem prawdziwie teatralnym. W tym roku w jury zasiedli Bogdan Renczyński z Cricoteki w Krakowie, Adam Sypel – artysta plastyk, a także Danuta Pado z Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie. 

Rywalizowało ze sobą osiem teatrów, spośród których jeden zespół otrzymał nagrodę główną, a dwa wyróżnienia. I były to: zwycięski Teatr W krzywym zwierciadle ze spektaklem „Puzzle” oraz wyróżnione Grupa Teatralna Plaster i Teatr Wyjście.

Sztuka „Puzzle”, zaprezentowana przez teatr z Gminnego Ośrodka Kultury w Stepnicy to genialny projekt, dopracowany do granic możliwości – perfekcyjny w każdym calu. Trudno jest opisać emocje mu towarzyszące oraz ogromny wpływ, jaki wywierał na odbiorców. Czwórka młodych ludzi opowiadała o świecie, jako układance, której każdy z nas jest jakimś elementem. Spektakl został przygotowany przez Michała Krzywaźnię w oparciu o Biblię, piosenki, wiersze i jego własne teksty.

Kolejnym nagrodzonym przedstawieniem był „Krzyk motyla” stalowowolskiego teatru Wyjście. Również autorska sztuka w reżyserii Krzysztofa Czubaka opowiadała o dylematach, rozterkach i problemach współczesnego świata. Jak mówi sam autor, jest to wołanie młodych i nie tylko. W spektaklu niezwykłe jest to, że mimo braku scenografii i graniczeniu rekwizytów do ośmiu topornych krzeseł, ma on potężną siłę wyrazu. Z pozoru spokojny, uderza w widza wiązką emocji, które wbijają się głęboko w umysł. Młody reżyser twierdzi, że chce tworzyć teatr właśnie poszukujący, bo samo życie jest drogą i ciągłą wędrówką. Jego aktorzy mieli doskonały warsztat i także dzięki temu – starannemu przygotowaniu – udało się im oczarować publiczność i jury.

Drugie wyróżnienie przyznano Grupie Teatralnej Plaster z Jarosławia. „Wojna Lemurów”, na podstawie scenariusza Pawła Sroki w jego reżyserii, zakładała bardzo bliski kontakt z widzem. Była to historia małych i dużych lemurów, które kłóciły się o pochodzenia nazwy swojej krainy, czyli Lemurii. Konflikt był bardzo zagorzały, a tym samym nie tylko refleksyjny, ale też szalenie zabawny. I tutaj również poza wspaniałą koncepcją nie zabrakło wyśmienitych aktorów, którzy potrafili ożywić tekst.

Prezentacje w Wielopolu dobiegły końca, a duch Kantora, jak i uczestników jest tam nadal obecny. Teatr to twór ciągle ewoluujący, zmieniający się. Jego twórcy nieustannie poszukują i pewnie będzie tak zawsze, bo nie jest ważne to, co znajdziemy, ale jak będziemy szukać. Tak samo nie liczy się dokąd dojdziemy, ale jak będziemy iść.

• Maciej Doryk
• Dziennik Teatralny Rzeszów
• 17 czerwca 2010