Nasze wydawnictwa

Zbliżający się dzień Wszystkich Świętych tradycyjnie zgromadzi liczne rzesze odwiedzających jarosławskie cmentarze. Przed ich bramami, jak co roku nie zabraknie również społeczników kwestujących na rzecz ratowania zabytkowych nagrobków. Zważywszy na dotychczasową hojność ofiarodawców można przypuszczać, że także w tym roku puszki kwestujących nie pozostaną puste, tym bardziej, że wizualne efekty podjętych przed kilku laty prac na Starym Cmentarzu są już bardzo widoczne. Po pracach remontowych i porządkowych, staraniem Zarządu Miasta po raz pierwszy podjęte zostały prace konserwatorskie, przywracające cennym obiektom dawny blask. Pracami powierzonymi znanej rzeszowskiej pracowni konserwatorskiej "ARS RESTAURO" p. Romana Dawidziaka, objęto trzy niezwykle cenne i piękne nagrobki z dziedziny sztuki kamieniarskiej i kowalskiej.

Pierwszym jest wykonany w antycznej formie nagrobek zmarłej w 1828 roku Brygidy Modrzejowskiej, usytuowany na zabytkowej kwaterze za kaplicą. Na kilkustopniowym cokole ustawiony jest okazały obelisk w kształcie "ściętej piramidy" zwieńczonej urną, u jego stóp znajdują się trzy figury: Anioła Śmierci z pękiem makówek symbolizujących śmierć, prowadzącego za rękę kobietę, oraz drugiej postaci kobiecej jako płaczki. Nad napisem epitafijnym o treści:

"Wdzięczność dzieci dla dobrej matki /
Brygida Modrzejowska z Juśkiewiczów /
Urodzona
7 października 1754 r. /
Zmarła dnia 23 kwietnia 1828 r.",

umieszczony jest płasko rzeźbiony wieniec laurowy ze skrzyżowanymi: sierpem i gasnącą pochodnią. Wykonany z piaskowca nagrobek posiada sygnaturę, z której wynika, że powstał we lwowskiej pracowni Antona Schimsera. Należy podkreślić, że jest to jeden z najstarszych zachowanych na jarosławskich cmentarzach nagrobków, liczący około 170 lat!

 

Drugim z konserwowanych obiektów jest nagrobek zmarłego w 1891 r. Henryka Pretoriusa, usytuowany w zachodniej części cmentarza, nieopodal alei głównej. Na prostej, betonowej płycie nagrobnej ustawiony jest metalowy, ażurowy krzyż, utworzony przez esowato powyginane metalowe pręty. Na nim umieszczona jest żeliwna tabliczka z napisem epitafijnym, osłonięta dwuskrzydłowymi drzwiczkami.
Ostatnim obiektem poddawanym zabiegom konserwatorskim w roku bieżącym jest nagrobek zmarłej w 1891 r. Katarzyny Dymnickiej usytuowany obok nagrobka Henryka Pretoriusa. Reprezentuje on oryginalną formę, jedyną tego typu na cmentarzu. Na czterech metalowych podporach wsparta jest urna w formie czworobocznej skrzyneczki. Na niej ustawiony jest ażurowy krzyż ozdobiony fantazyjnie wygiętymi prętami. Całość robi wrażenie baldachimu rozpiętego nad grobem.
Obydwa bardzo piękne i oryginalne nagrobki z dziedziny sztuki kowalskiej wykonane zostały w znanym jarosławskim zakładzie Pudłowskich. Jak zapewne zauważyli uważni obserwatorzy, wszystkie poddawane konserwacji obiekty posiadały już poważne ubytki i zniszczenia, a dalsza zwłoka w podjęciu prac ratunkowych doprowadziłaby w krótkim czasie do ich całkowitej destrukcji, co byłoby ogromną stratą dla historii i kultury miasta.
Zbierane w bieżącym roku fundusze będą przeznaczone na z góry zaplanowany, konkretny cel, a mianowicie na konserwację pięknego i cennego historycznie nagrobka, patrona jednej z jarosławskich ulic Leona Czechowskiego. Ufundowany przez społeczeństwo Jarosławia pomnik w formie ustawionej na cokole rzeźby kobiety płaczki klęczącej u stóp krzyża z rzeźbionym tondem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, powstał około 1888 roku w krakowskiej pracowni J. Kuleszy. Pod płaskorzeźbą przedstawiającą herb Rzeczypospolitej z orłem i Pogonią umieszczony jest napis epitafijny o treści:

"Leon Czechowski/
Major Wojsk Polskich 1830 - 31/
więzień stanu 1846/
Major Gwardyi Narodowej 1848/
Naczelnik Oddziału WP: 1863/
ur. w 1797 w Myślatyczach/
zmarł 6 czerwca 1888 r. w Jarosławiu/
wdzięczni rodacy dzielnemu obrońcy wiary i Ojczyzny ten pomnik postawili".

Sam napis epitafijny wystarcza za cały komentarz uzasadniający planowaną na przyszły rok konserwację mocno nadwerężonego przez czas obiektu. Warto jeszcze wspomnieć, że w okresie zaborów pomnik ten był miejscem patriotycznych manifestacji.
Wszystko wskazuje na to, że dla jarosławskich cmentarnych zabytków nadeszły wreszcie lepsze czasy. Należy jednak dołożyć wszelkich starań, aby prace ratunkowe tego, co jeszcze można uratować nie zostały bez powodu przerwane. Bacząc wszelako na zrozumienie problemu wśród Rady i Zarządu Miasta, oraz społeczne zaangażowanie poparte hojnością ofiarodawców wydaje się, że obawy te są płonne.