Zabytki archeologiczne

Zabytek archeologiczny - to zabytek nieruchomy lub ruchomy, będący wynikiem działalności człowieka, złożony z powierzchniowych, podziemnych lub podwodnych nawarstwień kulturowych i ich wytworów, albo ich śladów. Do zabytków archeologicznych zaliczamy pozostałości pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska i kurhany oraz relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej człowieka.

Archeologiczne zabytki ruchome to przedmioty związane z działalnością człowieka w przeszłości np. naczynia, narzędzia, ozdoby, broń. Natomiast nieruchome zabytki archeologiczne to obszary, w obrębie których występują źródła archeologiczne wraz z bezpośrednim otoczeniem, układem warstw glebowych oraz zespołem danych, określających ich położenie np. grodziska, cmentarzyska, pozostałości dawnych osad, nawarstwienia miast, nawarstwienia związane z funkcjonowaniem zamków czy wsi historycznych. 

Większość nieruchomych zabytków archeologicznych - „stanowisk" nie ma własnej formy krajobrazowej manifestującej się w przestrzeni. Jedynym potwierdzeniem faktu istnienia stanowiska są zabytki ruchome (fragmenty naczyń ceramicznych, narzędzia, kości, przedmioty kultu)  wydobyte na powierzchnię gruntu w czasie prac polowych, wybierania piasku, wypchnięte poprzez podnoszenie mrozowe itp.

Wszystkie przejawy pobytu i działalności człowieka są rejestrowane i inwentaryzowane w ramach programu AZP. Inwentaryzowane są zarówno stanowiska mające określone granice jak i te znane z np. przedwojennej literatury naukowej a obecnie nie odnalezione podczas penetracji terenowej.

Przedmioty będące zabytkami archeologicznymi odkrytymi, przypadkowo znalezionymi albo pozyskanymi w wyniku badań archeologicznych, stanowią własność Skarbu Państwa. Nie zgłoszenie znaleziska archeologicznego lub narażenie go na zniszczenie bez powiadomienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków podlega według prawa karze grzywny. Przekazywane są one w depozyt lub na własność muzeum lub innej odpowiedniej jednostce organizacyjnej, które udostępniają je w celach naukowych.

Wg art. 34 osobom, które odkryły bądź przypadkowo znalazły zabytek archeologiczny, przysługuje nagroda, jeżeli dopełniły one obowiązków określonych odpowiednio w art. 32 ust. 1 lub w art. 33 ust. 1. Nie dotyczy to osób, które zajmują się zawodowo badaniami archeologicznymi lub są zatrudnione w grupach zorganizowanych w celu prowadzenia takich badań. Warunki i tryb przyznawania nagród określi, w drodze rozporządzenia, minister do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, ustalając rodzaje nagród, źródła ich finansowania i wysokość nagród pieniężnych.

Zgodnie z art. 36 ust. 12 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami poszukiwanie ukrytych lub porzuconych zabytków przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania wymaga uzyskania pozwolenia konserwatora zabytków. Pozwolenie uzyskuje się po złożeniu wniosku. Wniosek może złożyć osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna.

Zabytki archeologiczne Jarosławia

Obszar miasta Jarosławia obejmuje sześć niepełnych „arkuszy" AZP, tylko na pięciu z nich zlokalizowano stanowiska archeologiczne o łącznej  liczbie 157. Z czego 3 stanowiska zostały wpisane do rejestru zabytków archeologicznych województwa podkarpackiego:

1. Stanowisko wpisane do rejestru zabytków pod nr 110/402, decyzja z dnia 11 grudnia 1968 r. Osada łużycka znajduje się na parcelach nr. 1066/1, 1068/6, 1068/18, k.w. 3517, 3518 przy ulicy Pawłosiowskiej. Osada ta położona jest na niewielkim wzgórzu wyróżniającym się w terenie, w czasie badań archeologicznych przeprowadzonych w roku 1958 oraz 1963 odsłonięto i wyeksponowano 7 jam, znaleziono dużą ilość fragmentów naczyń oraz kości zwierzęce.  Odkryte materiały pozwalają wspomnianą osadę zaliczyć do grupy tarnobrzeskiej kultury łużyckiej.    

2. Stanowisko wpisane do rej. zabytków pod nr A-716/452 z 1968 r. Osada wielokulturowa na wzgórzu św. Mikołaja (Klasztoru Benedyktynek) znajdującego się w obrębie parceli budowlanej nr 1 oraz parceli gruntowej nr. 1, lwh - 1614 obecnie działka ewidencyjna nr. 2123 obręb 4. W toku badań archeologicznych odkryto relikty osadnictwa z okresu rzymskiego i wczesnego średniowiecza.

3. Stanowisko wpisane do rej. zabytków pod nr A-III/431, decyzja z dnia 20.12.1968 r. Osada neolityczna przy ul. Szczytniańskiej położona w obrębie parcel nr. 1014/1, lwh - 289, 1014/2, lwh - 3438, nr. 1027, lwh - 7794, nr. 1029/3/5, lwh - 7689, nr. 1029/2, lwh - 7677.