Wystawa została przygotowana przez Fundację Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich oraz Dom Spotkań z Historią w Warszawie w ramach IX Międzynarodowego Festiwalu Kultury Kresowej - Jarosław 2017. Będzie czynna do 1 października br.
Wystawa prezentowana była po raz pierwszy w Warszawie w 2009 r. w Domu Spotkań z Historią . Jest to ekspozycja ukazująca historię, kulturę i życie codzienne Polaków pochodzenia ormiańskiego i Ormian żyjących w Polsce, którzy kultywują swoje zwyczaje z dala od rodzimego kraju.
Na ekspozycji wykorzystano fotografie archiwalne i współczesne, wspomnienia Ormian, fragmenty filmów oraz muzykę ormiańską. Oryginalna aranżacja autorstwa pracowni Kłaput Project przywodzi na myśl wnętrze ormiańskiego kościoła. Wkraczamy w fascynujący świat wierzeń i tradycji narodu o wielowiekowej historii i bogatej kulturze. Historia przeplata się ze współczesnością - młodsze pokolenia opowiadają o przodkach.
Monika Agopsowicz, autorka wystawy:
„Wystawa przedstawia najważniejsze fakty z historii Armenii i Ormian w Polsce. Nade wszystko jednak opowiada o XIX i XX-wiecznych losach kilkunastu Ormian w Polsce - księży i ludzi świeckich, często pochodzących z Kresów; w czasie wojny doświadczali takich samych represji jak Polacy - przymusowych przesiedleń, wywózek na wschód. Źródłem informacji są przede wszystkim ustne relacje ich potomków poparte dokumentami. Wystawa wspomina też Ormian, którzy związani byli z Warszawą."
Historia Ormian przedstawiona jest na przykładzie osób, które los związał z Polską - kupców, rzemieślników, właścicieli ziemskich, nauczycieli, księży, działaczy społecznych... Niektóre z przedstawionych rodzin przybyły do Rzeczpospolitej jeszcze w XIV wieku. Na wystawie poznamy m.in. XIX-wieczny testament Antoniny Abgarowiczowej i przejmującą relację Arusiak Awdalian - Ormianki, której rodzina musiała uciekać przed Turkami w 1915 roku. Pojawiają się też wspomnienia o rodzinach zesłanych na Syberię, Ormianach będących w armii Andersa, uczestnikach Powstania Warszawskiego.
Na wystawie można też zobaczyć sceny z życia mniejszości ormiańskiej, m.in. ceremonię zaślubin w ormiańskiej katedrze we Lwowie z okresu międzywojnia, krótkie współczesne filmy dokumentalne z wypowiedziami Ormian, w których odpowiadają na pytanie o ormiańską tożsamość, oraz blisko 100 portretów fotograficznych wykonanych przez Zbigniewa Kordysa, zawodowego fotografa ormiańskiego pochodzenia.
Ekspozycję uzupełniają informacje o Armenii i historii Ormian w Polsce (Kalendarium Z historii Ormian w Polsce do 1945 roku).
Ważną osobą , dzięki której historia i losy Ormian polskich zostały ocalone od zapomnienia był abp Józef Teodorowicz.. W 1919 roku, na uroczystej mszy świętej w katedrze św. Jana w Warszawie, z okazji inauguracji prac Pierwszego Sejmu w Wolnej Polsce ormiańsko-katolicki abp Józef Teodorowicz został poproszony o wygłoszenie kazania, co świadczyło o jego pozycji i niezwykłym talencie kaznodziejskim. W okresie międzywojennym we Lwowie do dobrego tonu należało bywanie na kazaniach abpa w katedrze ormiańskiej. Wystawa poświęcona arcybiskupowi była eksponowana w Galerii MOK Rynek 6 do 13 września br.
Rok 2017 jest bardzo ważny dla społeczności ormiańskiej ze względu na rocznicę 650-lecia nadania przez króla Kazimierza Wielkiego przywilejów dla Ormian. Przywileje te zezwoliły bp. Grzegorzowi na utworzenie biskupstwa we Lwowie oraz na funkcjonowanie własnego ormiańskiego sądownictwa.
Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich w Warszawie dokłada nieustannie wielu starań o zachowanie materialnego dziedzictwa Ormian. Dzięki niej swój dawny blask odzyskała kapliczka zw. „Golgotą" oraz kolumna ze św. Krzysztofem niosącym Chrystusa na dziedzińcu katedry ormiańskiej we Lwowie.
Najnowszym przedsięwzięciem fundacji jest projekt pt. „ Ormiańskie Stare Powąski „ w wyniku którego powstała mapa rozmieszczenia pochówków osób o ormiańskim pochodzeniu. Mapa ta dostępna będzie od 1 listopada na stronie internetowej fundacji http://dziedzictwo.ormianie.pl/ w Wirtualnym Archiwum Ormian Polskich. Będzie to mapa, spis miejsc i współrzędne pozwalające na dotarcie w żądane miejsce z pomocą GPS.
