Wraz z rozwojem techniki, elektroniki w naszych domach pojawiły się odbiorniki radiowe, a później telewizyjne. W dzisiejszych czasach nikt nie wyobraża sobie życia bez telewizji. Stała się ona naszym oknem na świat, dostarcza nam na bieżąco informacji z całego świata, rozrywki, kształtuje nasze postawy i zainteresowania. Oprócz tego z telewizją związane jest video i sprzęt komputerowy. Dostarczają one rozrywki i pełnią funkcję użytkową.
Dla współczesnych dzieci telewizja, video, komputer to coś zupełnie normalnego. Spełniają one głównie funkcję rozrywkową. Zwłaszcza, gdy rodzice nie mają zbyt dużo czasu, aby zająć się nimi. Dzieci spędzają więc wiele czasu oglądając telewizję, filmy video lub grając na grach komputerowych. Warto zastanowić się: jaki wpływ ma to na zdrowie i rozwój dziecka? U dziecka spędzającego dużo czasu przed "szklanym ekranem" pogarsza się wzrok, obniża sprawność fizyczna. Często siedząc przed telewizorem dzieci objadają się słodyczami, chrupkami lub chipsami, co prowadzi do otyłości. Występują również wady postawy i zwiotczenie mięśni, wskutek braku ruchu. Poza tym na to wpływ na stosunek dziecka do rzeczywistości: odrywa się od niej, wykazuje bierność społeczną, niekorzystne zmiany w społecznym zachowaniu się.
Czy w takim razie telewizja, video i gry komputerowe mają wpływ na agresję naśladowczą u dzieci?
Wyjaśnijmy sobie co to znaczy agresja naśladowcza. Polega ona na naśladowaniu od innych osób zachowań agresywnych. Zachowania agresywne polegają zaś na bezpośrednim lub pośrednim wyrządzaniu szkody. W odbiór przekazu telewizyjnego są zaangażowane procesy: uwaga, zapamiętywanie, procesy emocjonalno-motywacyjne.
Dzieci oglądają programy wymagające coraz większej uwagi, lepiej zapamiętują program, który wzbudził u nich zadowolenie, radość. W tym wieku wzrasta rozumienie programów emitowanych w telewizji. Wytwarza się u nich motywacja oglądania telewizji i potrzeba wypełnienia, "zabicia czasu", nawykowe oglądanie.
A jak wpływają czynniki indywidualne na odbiór programów telewizyjnych przez dzieci zależy od:
- wieku - wraz z wiekiem dzieci coraz więcej czasu spędzają przed ekranem TV.
- płci - chłopcy więcej czasu spędzają na oglądaniu telewizji niż dziewczęta. Uczą się więcej z telewizji, są bardziej podatni na oddziaływanie scen przemocy.
- poziomu inteligencji - warunkuje on stopień rozumienia i krytycyzmu wobec treści programów telewizyjnych.
Dzieci
są mało krytyczne i ma to duży wpływ na naśladowanie agresywnego
zachowania bohaterów telewizyjnych. Poziom moralny dziecka określa
możliwości oceniania obserwowanego zachowania jako moralnie
usprawiedliwionego lub nieusprawiedliwionego, jako społecznie
aprobowanego, dopuszczalnego lub zabronionego.
Stopień identyfikacji z bohaterem - warunkuje natomiast naśladowanie przez widza zachowania zaobserwowanego u bohatera. Im widz ma więcej wspólnych cech z nim, tym bardziej wyraziste jest przejmowanie zachowania bohatera przez widza. We współczesnych programach telewizyjnych, filmowych zarówno dla dorosłych jak i dla dzieci często pojawiają się zachowania agresywne. W większości gier komputerowych, aby zwyciężyć trzeba zabić, zniszczyć przeciwnika. Dzieci pod wpływem tego "twardnieją", stają się obojętne wobec okrucieństwa. Prawie każde dziecko oglądało filmy o przygodach HE-MAN-a, BATMAN-a, SUPERMAN-a, ROBIN HOOD-a, którzy pokonują przeciwnika zabijając go. Autorzy tych filmów pokazują w nich wiele scen przemocy. Dziecko jest zafascynowane wielką siłą, zręcznością, odwagą tych bohaterów. Następuje bardzo silna identyfikacja z bohaterem. Chce się ubierać jak on, zaczyna przyjmować pewne jego cechy. Gdy napotyka na trudności, próbuje je pokonać tak, jak jego bohater, a więc za pomocą siły.
Agresja zaobserwowana na ekranie TV może być kierowana na obiekty zastępcze, np. chłopiec po obejrzeniu scen przemocy bierze swojego misia i zaczyna go bić. Takimi "kozłami ofiarnymi" stają się również dzieci w jakikolwiek sposób odmienne, np. otyłe, kalekie, mniej zdolne, czy tylko inaczej ubrane.
Często po emisji filmu, nawet dla dorosłych, w których było dużo scen przemocy na naszych podwórkach pojawiają się dzieci, które upodabniają się do bohaterów tego filmu. Tworzą się wówczas grupy naśladowców, często rywalizujących ze sobą, które posługują się agresją zaobserwowaną na ekranie telewizyjnym. Dzieci, nawet te młodsze, oglądają filmy emitowane późną porą przeznaczone dla dorosłych. Filmy te zawierają dużo scen przemocy, które dzieci następnie naśladują. U dzieci, których agresja jest akceptowana lub tolerowana, po obejrzeniu scen przemocy dochodzi do utrwalenia się zachowań agresywnych. W tym względzie nie bez znaczenia są filmy video. Filmy akcji, kryminały, horrory i thillery nasączone są agresją. Dzieci zauważają, że bohaterzy za pomocą przemocy dużo zyskują. Same czasem przekonują się, że mogą coś zyskać tym sposobem i stają się agresywne. Gry komputerowe zawierające przemoc, brutalne sceny mają duże powodzenie u dzieci. Naśladują je najpierw dla zabawy, ale z czasem prowadzi to do utrwalenia zachowań agresywnych.
Jak przeciwdziałać temu zjawisku?
Zwróćmy
uwagę na to, co oglądają nasze dzieci w telewizji, w jakie gry
komputerowe grają. Obejrzyjmy czasami z nimi jakiś film, program,
porozmawiajmy o tym, co było dobre, a co złe. Pamiętajmy jednak o tym,
że zachowanie agresywne jest zachowaniem wyuczonym. Rzadko bywa to
agresja patologiczna, będąca wynikiem zmian w płacie czołowym mózgu.
Przyczyną agresji mogą być zbyt wysokie wymagania, naśladowanie
wyuczone także czasami od rodziców, czy dorosłych na ulicy lub w domu.
Podłoże agresji może dotyczyć również frustracji. W takim przypadku,
gdy dziecko w toku realizacji jakiegoś celu natrafi na przeszkodę
udaremniającą jego osiągnięcia, swoje niezadowolenie będzie wyrażało
agresją słowną lub fizyczną skierowaną na dorosłych, rówieśników, czy
przedmioty.
Bibliografia:
- red. Jakubowicz Karol i Puszczew Barbara: Człowiek a telewizja. Warszawa 1990, NURT.
- Komorowska Jadwiga: Telewizja w życiu dzieci i młodzieży, cz. I i II, Warszawa 1964, PWN.
- Wilgocka-Okoń Barbara: Zasób umysłowy dzieci dawniej a dziś. Warszawa 1967, PZWS.
