5 lutego br. w Filii Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej w Jarosławiu odbyło się spotkanie z Tomaszem Berezą, Piotrem Chmielowcem i Januszem Grechutą autorami monografii "W cieniu Linii Mołotowa. Ochrona granicy ZSRR z III Rzeszą między Wisznią a Sołokiją w latach 1939-1941" wydanej przez rzeszowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej. Książka, która ukazała się w tym roku jest efektem czteroletniej pracy. Monografia poświęcona jest interwencji radzieckiej na naszym terenie. Badania w zakresie okupacji ZSRR na ziemiach polskich w latach 1939 - 1941 zostały podjęte na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Początkowo ukazywała się literatura wspomnieniowa w formie reakcji na milczenie o tych sprawach w okresie PRL-u. Od połowy lat dziewięćdziesiątych zaczęły się również ukazywać opracowania naukowe na ten temat. Powstało szereg cennych prac m.in. Czesława Grzelaka czy Albina Głowackiego. Jednak jeżeli chodzi o historię naszego regionu dotychczas nie ukazała się żadna pozycja naukowa, zazwyczaj były to prace o charakterze dziennikarskim albo wspomnieniowym. Dla autorów motywację do podjęcia problematyki okupacji radzieckiej w naszym regionie stanowiły wspomnienia Ludwika Rajchla "W blaskach idei" i majora Wojciecha Szczepańskiego. Celem książki jest przedstawienie dziejów społeczności żyjącej pod okupacją i przybliżenie historii młodemu pokoleniu. Autorzy pragną uświadomić czytelnikom, że ilekroć przejeżdżają przez most na Sanie, jadą drogą z Jarosławia do Lublina czy przejeżdżają przez mostek na Lubeni 10 km za Sieniawą, przekraczają właśnie granicę okupacji radzieckiej i niemieckiej - granicę, która niosła ze sobą wiele tragedii, dramatów zarówno jednostek jak i całych społeczności. Książka składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy - poświęcony jest ukształtowaniu granicy ZSRR z Generalną Gubernią w roku 1939, poznać można jej przebieg oraz ograniczenia ze strony organów bezpieczeństwa. Przedstawiona jest także polityka okupanta w strefie przygranicznej ze szczególnym uwzględnieniem sprawy przesiedleń ludności zamieszkującej w miejscowościach w pobliżu pasa granicznego. W drugim rozdziale autorzy skoncentrowali się na wojskowym zabezpieczeniu granicy państwowej i działaniach Armii Czerwonej w latach 1939 - 1941. Rozdział III zawiera opis przygotowań wojennych Niemiec i ZSRR oraz działań zbrojnych w czerwcu 1941 r. W materiałach historycznych okresu Polski Ludowej, a także historiografii radzieckiej początkowy okres wojny ukazywał bohaterstwo Armii Czerwonej. W wyniku badań autorów książki ten obraz nieco się odmienił. Likwidowanie takich "białych plam" jest bardzo istotne, ponieważ do dzisiaj w historiografii ciągle funkcjonują pewne mity. Ostatni rozdział książki - epilog to reminiscencje z okupacji radzieckiej. Zasygnalizowane są ambicje władzy radzieckiej Ukrainy do powrotu na ziemie, które zostały nakreślone paktem Ribbentrop - Stalin z 28 września 1939 r. Ponadto w pracy znalazły się aneksy: dokumenty, relacje, kronikarskie zapiski m.in. z kronik parafialnych, dotyczące sytuacji społeczeństwa polskiego pod okupacją radziecką, funkcjonowania strefy przygranicznej oraz samego przebiegu wojny w roku 1941. Cennym uzupełnieniem są fotografie z prywatnych zbiorów śp. Tadeusza Siękiela, nauczyciela z Tomaszowa Lubelskiego, które dotychczas nigdy nie były publikowane.
Prezentowana publikacja przyczynia się do poznania historii naszego regionu podczas radzieckiej okupacji. Autorzy zdają sobie sprawę, że nie udało im się wyjaśnić wszy-stkich tajemnic tamtego okresu, dlatego też zwracają się do czytelników z prośbą o sugestie i pomoc w ustaleniu świadków, gdyż uważają, że ta książka jest dopiero początkiem badań nad okupacją radziecką w powiecie jarosławskim, lubaczowskim i tomaszowskim.
