Czy czytanie książki telefonicznej może być interesujące?
Ludzie nietuzinkowi, wyróżniający się nieprzeciętnymi zasobami
wiedzy ogólnej, wzbudzają w nas z reguły podziw i uznanie.
Stwierdzamy często, że osoby te są "oczytane". Przyswajanie
nie każdej jednak lektury jest równoznaczne z nabywaniem
wiedzy szeroko pojętej. Nie służy temu z pewnością skrupulatne
zgłębianie treści obszernej książki telefonicznej. Czynność ta
wydaje się równie żmudna co absurdalna. Chyba, że ...jest to
spis telefonów sprzed kilkudziesięciu lat. Wówczas ta na pozór
nudna lektura może okazać się nader interesującą, szczególnie
kiedy dotyczy bliskiej naszemu sercu miejscowości.
Borykający się do niedawna z problemami telekomunikacji Jarosław, sieć telefoniczną na miarę ówczesnych możliwości posiadał już na początku obecnego stulecia. Świadczą o tym wzmianki archiwalne o uruchomieniu przez jarosławską pocztę "urzędu nadawczo - oddawczego" dla przesyłek pocztowych oraz "służby telegraficznej i telefonicznej" na terenie parku miejskiego dla potrzeb zorganizowanej w 1908 r. wielkiej wystawy przemysłowo rolniczej. Kolejna wzmianka dotycząca 1915 roku potwierdza istnienie sieci telefonicznej w Jarosławiu, ponieważ po zajęciu budynku poczty podczas I wojny światowej, Rosjanie urządzili sobie w nim pocztę polową i centralę telefoniczną. Po zakończeniu działań wojennych urząd poczty rozpoczął normalne czynności w ruchu pocztowym, telegraficznym i telefonicznym. Spis jarosławskich telefonów z końca lat dwudziestych obecnego wieku zawierał już ...216 numerów, co wówczas nie było wcale liczbą małą. Wczytując się w alfabetycznie uszeregowane nazwiska i nazwy różnorakich firm, można pokusić się o odtworzenie w wyobraźni charakteru i "klimatu" międzywojennego Jarosławia.
Nie spotykany już dzisiaj nr abonencki 1 posiadał Urząd Pocztowy i Telegraficzny mający w swych strukturach działy: kontroli poczty listowej, kontroli telegr. i telef., sortownię i główną kasę Urzędu Pocztowego. Tętniące przedwojennym życiem miasto nie mogło obejść się bez innych ważnych instytucji i urzędów. Pieczę nad sferą podatkową sprawował Urząd Skarbowy Podatków i Opłat Skarbowych oraz Urząd Skarbowy, Akcyz i Monopolów Państwowych mający siedzibę przy ul. Kraszewskiego 7 (wszystkie numery nieruchomości pochodzą z okresu międzywojennego). Nad bezpieczeństwem publicznym obywateli czuwał Komisariat Policji Państwowej utrzymujący również Wartownię na dworcu kolejowym oraz Komisariat Powiatowy Policji Państwowej i Policja Miejska funkcjonująca w strukturach Magistratu Miasta. Problemy zdrowotne mieszkańców miasta i okolicy starała się rozwiązywać na miarę swoich możliwości Powiatowa Kasa Chorych (nr tel. 3) posiadająca biura administracji przy ul. Kraszewskiego 15, Zakład Fizykalny i ambulatorium dentystyczne przy ul. Grunwaldzkiej 3 oraz biuro lekarza naczelnego i ambulatorium przy ul. Grunwaldzkiej 5. Pod nr 199 funkcjonował ...Instytut Rentgenologiczny. Poważniej chorzy kierowani byli do Szpitala Powszechnego przy ul. 3 Maja (nr tel. 24), któremu dyrektorował wówczas dr Jan Zasowski (tel. 108). Gmina Wyznaniowa Żydowska dla potrzeb swoich członków prowadziła ambulatorium "Toz" na Placu Mickiewicza 8. Jako ciekawostkę warto dodać, że przy ul. Słowackiego 13 pod numerem 160 można było skontaktować się z ówczesnym przywódcą duchowym jarosławskich Żydów, rabinem Steinbergiem Izakiem. W tym miejscu warto wymienić również kilku lekarzy z tamtych czasów posiadających prywatne telefony, jak chociażby: Romana Puzona przy ul. Kraszewskiego 14, Mayera Edmunda (ul. Sienkiewicza 2) specjalistę od chorób kobiecych i wewnętrznych, Karpińską - Hajdukiewicz Marię, ul. Kilińskiego, lek. sekundanta szpitala powszechnego, Holzbergera Ignacego, ul. Sienkiewicza 1, "dr wszechnauk lekarskich" czy Rosserbergera Salomona lekarza miejskiego chorób zębów i ...uszu (naprzeciw "Sokoła"). Trzycyfrowy numer 197 zarezerwowany był dla Elektrowni Miejskiej, jednakże telefon zainstalowany był w ...mieszkaniu dyrektora inż. Balko. Nad sprawnym funkcjonowaniem mającej wówczas duże znaczenie dla miasta kolei, czuwał Urząd Ruchu Kolejowego (nr 12). Bardzo ważnymi instytucjami, regulującymi wiele dziedzin życia mieszkańców miasta było Starostwo (centrala tel. nr 17 łączyła również z mieszkaniem Starosty), w którym funkcjonował Wydział Rady Powiatowej kierowany przez sekretarza Zygmunta Tyralskiego zam. przy ul. Kościuszki 15, oraz Magistrat Miasta Jarosławia (Rynek 1) z Prezydium magistratu (tel. 22), mający w swych strukturach: gazownię miejską, miejską halę targową, wspomnianą już policję miejską, referat wojskowy, rzeźnię miejską przy ul. Zamkowej, straż pożarną przy ul. Dietziusa i urząd budownictwa miejskiego. Nad sferą budownictwa czuwał także Państwowy Zarząd Architektoniczno - Budowlany (tel. 76). Spośród innych instytucji umieszczonych w ówczesnym spisie telefonów warto wymienić jeszcze Wojsko z centralą nr 7, łączącą wszystkie wojskowe telefony służbowe, Związek Inwalidów Wojskowych R.P.P., Redakcję i Administrację "Expressu", Powiatowy Sojusz Kooperatyw, Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", któremu prezesował wówczas Z. Grabowski i Sąd Grodzki (nr 69). Wymieniając Sąd nie sposób nie wspomnieć o chociażby kilku spośród wielu ówczesnych adwokatów, że wymienię: Stanisława Jedlińskiego prowadzącego kancelarię przy ul. Dietziusa 13, Włodzimierza Gilicińskiego przy ul. Dietziusa 14, obrońcę w sprawach karnych Ettingera Maurycego przy ul. Słowackiego 13, oraz Finkenthala Adolfa przy ul. Słowackiego 11. Sprawy majątkowe, własnościowe i ubezpieczeniowe załatwiane były między innymi przez kancelarię notariusza Ganthera Ernesta przy ul. Dietziusa 17, oraz biura asekuracyjne: Dreymana Józefa przy ul. Czarnieckiego 6 i Meerbauma Edmunda przy ul. Kraszewskiego 12. Dla ówczesnych jarosławian, tak jak zresztą dzisiaj, bardzo ważną dziedziną życia była oświata. W tym czasie w Jarosławiu funkcjonowało wiele szkól różnorakiego typu, a wśród nich: Gimnazjum I Państwowe (tel. 27) przy ul. 3 Maja, Gimnazjum II im. A. Witkowskiego przy ul. Św. Ducha, Gimnazjum Żeńskie im. J. Słowackiego przy ul. 3 Maja, Seminarium Żeńskie Nauczanie Prywatne z dyrekcją przy ul. Dietziusa 228, Państwowa Szkoła Budownictwa przy ul. Poniatowskiego 17, Szkoła Handlowa i Zawodowa Żeńska przy ul. 3 Maja 1 oraz Szkoła Powszechna im. Królowej Jadwigi przy ul. 3 Maja. Nadzorujący sprawy oświaty Inspektorat Szkolny mieścił się przy ul. Kraszewskiego 7. W powiatowym mieście z funkcjonującymi w jego granicach fabrykami, zakładami produkcyjnymi dużym odsetkiem obywateli trudniących się handlem i usługami nie mogło zabraknąć usług bankowych. Potrzeby w tym zakresie zabezpieczane były przez: Bank Polski Oddział Jarosław, Bank Rolniczy Spółdzielnia zarejestrowana z o.o. przy ul. Słowackiego 5 (nr tel. 2), Bank Rękodzielników i Kupców przy ul. 3 Maja 69, Miejską Kasę Oszczędności w Rynku, Towarzystwo Kredytowe "San" Spółka z o.o. (dyr. Melon Abraham), Mieszczańską Kasę Zaliczkową Spółdz. zarejestr. z nieograniczoną odpowiedzialnością oraz Związek Kredytowy Spółka z o.o. W branży finansowej działali też prywatni przedsiębiorcy: Krieger i Reich prowadzący kantor wymiany przy ul. Grunwaldzkiej, oraz Reich Mellech posiadający również kantor wymiany i "dom bankowy" przy ul. Grodzkiej 5. cdn.
Borykający się do niedawna z problemami telekomunikacji Jarosław, sieć telefoniczną na miarę ówczesnych możliwości posiadał już na początku obecnego stulecia. Świadczą o tym wzmianki archiwalne o uruchomieniu przez jarosławską pocztę "urzędu nadawczo - oddawczego" dla przesyłek pocztowych oraz "służby telegraficznej i telefonicznej" na terenie parku miejskiego dla potrzeb zorganizowanej w 1908 r. wielkiej wystawy przemysłowo rolniczej. Kolejna wzmianka dotycząca 1915 roku potwierdza istnienie sieci telefonicznej w Jarosławiu, ponieważ po zajęciu budynku poczty podczas I wojny światowej, Rosjanie urządzili sobie w nim pocztę polową i centralę telefoniczną. Po zakończeniu działań wojennych urząd poczty rozpoczął normalne czynności w ruchu pocztowym, telegraficznym i telefonicznym. Spis jarosławskich telefonów z końca lat dwudziestych obecnego wieku zawierał już ...216 numerów, co wówczas nie było wcale liczbą małą. Wczytując się w alfabetycznie uszeregowane nazwiska i nazwy różnorakich firm, można pokusić się o odtworzenie w wyobraźni charakteru i "klimatu" międzywojennego Jarosławia.
Nie spotykany już dzisiaj nr abonencki 1 posiadał Urząd Pocztowy i Telegraficzny mający w swych strukturach działy: kontroli poczty listowej, kontroli telegr. i telef., sortownię i główną kasę Urzędu Pocztowego. Tętniące przedwojennym życiem miasto nie mogło obejść się bez innych ważnych instytucji i urzędów. Pieczę nad sferą podatkową sprawował Urząd Skarbowy Podatków i Opłat Skarbowych oraz Urząd Skarbowy, Akcyz i Monopolów Państwowych mający siedzibę przy ul. Kraszewskiego 7 (wszystkie numery nieruchomości pochodzą z okresu międzywojennego). Nad bezpieczeństwem publicznym obywateli czuwał Komisariat Policji Państwowej utrzymujący również Wartownię na dworcu kolejowym oraz Komisariat Powiatowy Policji Państwowej i Policja Miejska funkcjonująca w strukturach Magistratu Miasta. Problemy zdrowotne mieszkańców miasta i okolicy starała się rozwiązywać na miarę swoich możliwości Powiatowa Kasa Chorych (nr tel. 3) posiadająca biura administracji przy ul. Kraszewskiego 15, Zakład Fizykalny i ambulatorium dentystyczne przy ul. Grunwaldzkiej 3 oraz biuro lekarza naczelnego i ambulatorium przy ul. Grunwaldzkiej 5. Pod nr 199 funkcjonował ...Instytut Rentgenologiczny. Poważniej chorzy kierowani byli do Szpitala Powszechnego przy ul. 3 Maja (nr tel. 24), któremu dyrektorował wówczas dr Jan Zasowski (tel. 108). Gmina Wyznaniowa Żydowska dla potrzeb swoich członków prowadziła ambulatorium "Toz" na Placu Mickiewicza 8. Jako ciekawostkę warto dodać, że przy ul. Słowackiego 13 pod numerem 160 można było skontaktować się z ówczesnym przywódcą duchowym jarosławskich Żydów, rabinem Steinbergiem Izakiem. W tym miejscu warto wymienić również kilku lekarzy z tamtych czasów posiadających prywatne telefony, jak chociażby: Romana Puzona przy ul. Kraszewskiego 14, Mayera Edmunda (ul. Sienkiewicza 2) specjalistę od chorób kobiecych i wewnętrznych, Karpińską - Hajdukiewicz Marię, ul. Kilińskiego, lek. sekundanta szpitala powszechnego, Holzbergera Ignacego, ul. Sienkiewicza 1, "dr wszechnauk lekarskich" czy Rosserbergera Salomona lekarza miejskiego chorób zębów i ...uszu (naprzeciw "Sokoła"). Trzycyfrowy numer 197 zarezerwowany był dla Elektrowni Miejskiej, jednakże telefon zainstalowany był w ...mieszkaniu dyrektora inż. Balko. Nad sprawnym funkcjonowaniem mającej wówczas duże znaczenie dla miasta kolei, czuwał Urząd Ruchu Kolejowego (nr 12). Bardzo ważnymi instytucjami, regulującymi wiele dziedzin życia mieszkańców miasta było Starostwo (centrala tel. nr 17 łączyła również z mieszkaniem Starosty), w którym funkcjonował Wydział Rady Powiatowej kierowany przez sekretarza Zygmunta Tyralskiego zam. przy ul. Kościuszki 15, oraz Magistrat Miasta Jarosławia (Rynek 1) z Prezydium magistratu (tel. 22), mający w swych strukturach: gazownię miejską, miejską halę targową, wspomnianą już policję miejską, referat wojskowy, rzeźnię miejską przy ul. Zamkowej, straż pożarną przy ul. Dietziusa i urząd budownictwa miejskiego. Nad sferą budownictwa czuwał także Państwowy Zarząd Architektoniczno - Budowlany (tel. 76). Spośród innych instytucji umieszczonych w ówczesnym spisie telefonów warto wymienić jeszcze Wojsko z centralą nr 7, łączącą wszystkie wojskowe telefony służbowe, Związek Inwalidów Wojskowych R.P.P., Redakcję i Administrację "Expressu", Powiatowy Sojusz Kooperatyw, Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", któremu prezesował wówczas Z. Grabowski i Sąd Grodzki (nr 69). Wymieniając Sąd nie sposób nie wspomnieć o chociażby kilku spośród wielu ówczesnych adwokatów, że wymienię: Stanisława Jedlińskiego prowadzącego kancelarię przy ul. Dietziusa 13, Włodzimierza Gilicińskiego przy ul. Dietziusa 14, obrońcę w sprawach karnych Ettingera Maurycego przy ul. Słowackiego 13, oraz Finkenthala Adolfa przy ul. Słowackiego 11. Sprawy majątkowe, własnościowe i ubezpieczeniowe załatwiane były między innymi przez kancelarię notariusza Ganthera Ernesta przy ul. Dietziusa 17, oraz biura asekuracyjne: Dreymana Józefa przy ul. Czarnieckiego 6 i Meerbauma Edmunda przy ul. Kraszewskiego 12. Dla ówczesnych jarosławian, tak jak zresztą dzisiaj, bardzo ważną dziedziną życia była oświata. W tym czasie w Jarosławiu funkcjonowało wiele szkól różnorakiego typu, a wśród nich: Gimnazjum I Państwowe (tel. 27) przy ul. 3 Maja, Gimnazjum II im. A. Witkowskiego przy ul. Św. Ducha, Gimnazjum Żeńskie im. J. Słowackiego przy ul. 3 Maja, Seminarium Żeńskie Nauczanie Prywatne z dyrekcją przy ul. Dietziusa 228, Państwowa Szkoła Budownictwa przy ul. Poniatowskiego 17, Szkoła Handlowa i Zawodowa Żeńska przy ul. 3 Maja 1 oraz Szkoła Powszechna im. Królowej Jadwigi przy ul. 3 Maja. Nadzorujący sprawy oświaty Inspektorat Szkolny mieścił się przy ul. Kraszewskiego 7. W powiatowym mieście z funkcjonującymi w jego granicach fabrykami, zakładami produkcyjnymi dużym odsetkiem obywateli trudniących się handlem i usługami nie mogło zabraknąć usług bankowych. Potrzeby w tym zakresie zabezpieczane były przez: Bank Polski Oddział Jarosław, Bank Rolniczy Spółdzielnia zarejestrowana z o.o. przy ul. Słowackiego 5 (nr tel. 2), Bank Rękodzielników i Kupców przy ul. 3 Maja 69, Miejską Kasę Oszczędności w Rynku, Towarzystwo Kredytowe "San" Spółka z o.o. (dyr. Melon Abraham), Mieszczańską Kasę Zaliczkową Spółdz. zarejestr. z nieograniczoną odpowiedzialnością oraz Związek Kredytowy Spółka z o.o. W branży finansowej działali też prywatni przedsiębiorcy: Krieger i Reich prowadzący kantor wymiany przy ul. Grunwaldzkiej, oraz Reich Mellech posiadający również kantor wymiany i "dom bankowy" przy ul. Grodzkiej 5. cdn.
Zbigniew Zięba
