Nasze wydawnictwa

Szósty sezon prac konserwatorskich prowadzonych na jarosławskim starym cmentarzu przez Firmę ARS RESTAURO p. Romana Dawidziaka z Rzeszowa, zaowocował odrestaurowaniem kolejnych dwóch zabytkowych XVIII wiecznych nagrobków.

Pierwszym jest pomnik dawnego aptekarza miasta Jana Bełczykiewicza. Klasycystyczny w charakterze nagrobek jest jedną z nielicznych form kolumnowych na jarosławskich cmentarzach. Na niewielkim cokole ozdobionym skrzyżowanymi, stylizowanymi gałązkami laurowymi ustawiona jest okrągła kolumna z głowicą zdobioną czterema akroterionami, na których zawieszone są wieńce laurowe. Całość wieńczy urna popielnicowa. Chociaż brak jest sygnatury, poprzez porównanie nagrobka do podobnych w formie nagrobków na innych zabytkowych cmentarzach można doszukać się w nim wyraźnych znamion sztuki lwowskiej. Dzięki pracom konserwatorskim udało się odczytać cały wyryty na trzonie kolumny napis epitafijny, który w sporządzonym w 1984 roku opisie nagrobka uznany został jako w znacznej części nieczytelny. Oto jego treść:

Oprócz informacji dotyczących osoby zmarłej, epitafium zawiera pewną ciekawostkę. Otóż pierwsza część napisu do słowa "życia" wyryta regularnymi literami, wyraźnie różni się od jego dalszej części z literami "koślawymi", pisanymi ręką niewprawną w sztuce rzeźbiarskiej. Można zatem domniemać, że nagrobek wykonany został za życia aptekarza, a drugą część epitafium dopisano poza pracownią rzeźbiarską już po jego śmierci. Nie sposób jednak odgadnąć czy pomnik został wykonany na zamówienie samego aptekarza lub jego rodziny, czy też jako "towar" do sprzedaży dla przygodnego nabywcy.

Bogata i ciekawa jest symbolika rzeźby. Umieszczone na podstawie kolumny, przewiązane kokardą gałązki z liściami wawrzynu (lauru) symbolizują między innymi triumf, zaszczyt i nieśmiertelność, a w symbolice chrześcijańskiej również cnotę, prawdę i wieczność. Najbardziej okazały element rzeźby czyli kolumna jest symbolem osi świata i połączenia ziemi z niebem. Zawieszone na akroterionach wieńce laurowe są antycznym symbolem chwały i zwycięstwa. Bardzo częstym motywem dekoracyjnym dawnych nagrobków jest umieszczona na szczycie rzeźby popielnica (żalnik) będąca naczyniem grobowym w którym grzebano popioły i kości zmarłych. Popiół jest symbolem między innymi losu człowieka, krótkości życia, śmierci, żałoby, żalu, pokuty, skruchy i pokory. Zgodnie z zasadami nagrobnej sztuki klasycystycznej, na pomniku brak jest podstawowego symbolu wiary chrześcijańskiej, czyli krzyża.

Drugim nagrobkiem poddanym w 2005 roku częściowej rekonstrukcji i konserwacji jest pomnik w postaci prostokątnej podstawy na której ustawiono rzeźbę aniołka trzymającego w rękach krzyżyk. Wprawdzie w wykonanym w 1984 roku opisie nagrobka zawarto informację, że tablica epitafijna jest nieczytelna, jednak prace konserwatorskie pozwoliły na odczytanie bardzo ciekawego napisu:

Górną część tabliczki zdobi niewielki symbol wiary nadziei i miłości, czyli krzyż (symbol wiary chrześcijańskiej), kotwica (nadzieja człowieka na zbawienie) i serce (duchowe centrum człowieka) w otoczeniu liści palmowych symbolizujących zwycięstwo nad śmiercią. Pod napisem epitafijnym umieszczony jest wywodzący się ze średniowiecza symbol śmierci - trupia czaszka ze skrzyżowanymi piszczelami. Klęczący w pochylonej pozie aniołek o pięknej dziecinnej twarzy, zdaje się wyrażać żal i zadumę. Nazwisko zmarłej z przedrostkiem "de", oraz mistrzostwo dzieła w połączeniu z oryginalną, nie występującą na innych nagrobkach z tego okresu czcionką tekstu, dają podstawy do doszukiwania się miejsca jego powstania poza granicami ówczesnej Polski. Nie można wykluczyć, że była to jedna z pracowni paryskich.

Warto podkreślić, że obydwa wykonane na początku XVIII wieku pomniki usytuowane na terenie kwatery "konserwatorskiej" są jednymi z najstarszych nagrobków jarosławskich.

Już poraz 14 przed bramami starego jarosławskiego cmentarza w dniu Wszystkich Świętych przeprowadzona została kwesta na rzecz ratowania cmentarnych zabytków. To dzięki niestrudzonym organizatorom tego szlachetnego dzieła, kwestarzom i społecznej ofiarności wspieranej corocznie przez budżet miasta, od początku podjęcia prac konserwatorskich w 1999 roku, uratowano od zniszczenia 15 bardzo cennych artystycznie i historycznie zabytków. Zorganizowana tradycyjnie już przez Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Książąt Czartoryskich tegoroczna akcja zaowocowała zebraniem kwoty 5.965,66 zł, co z pewnością przyczyni się do odrestaurowania w roku przyszłym kolejnych, pięknych dzieł sztuki cmentarnej.