Człowiek nie rodzi się czytelnikiem. Staje się nim dopiero na skutek wzrastania w konkretną kulturę. We wczesnym okresie życia dziecko nie przejawia samoistnych potrzeb czytelniczych. W zależności od warunków kulturowych, w jakich dziecko żyje i wzrasta, książka może pojawić się w jego życiu wcześniej lub później, albo nawet nie pojawić się wcale.
Od kiedy można dać dziecku książkę do ręki? Dziecko półroczne osiąga zdolność zabawy różnymi przedmiotami. W tym czasie odkrywa w swoim otoczeniu książki, z którymi postępuje jednak bez większego szacunku: ogląda, przytula, wkłada do buzi, rzuca nimi, wreszcie drze. Na tym etapie książka jest postrzegana jako jeden z wielu przedmiotów do zabawy.
Pierwsza książka to zazwyczaj proste obrazki przedstawiające przedmioty znane z życia codziennego. W miarę osiągania coraz większej samodzielności w książkach pojawiają się obrazki przedstawiające sklepy, domy, ulice. Następnie w książce pojawia się prosta akcja, powiązanie istniejących na obrazku przedmiotów w jedną całość, krótki tekst. Takie książki powinny się znaleźć w ręku dziecka w chwili, gdy zaczyna ono stawiać pierwsze pytania.
Ilustracje w książce dla małego dziecka to nie ozdoba, nie miły dodatek, lecz niezbędna część składowa książki, czasem nawet ważniejsza niż tekst. Tłumaczą one słowa tekstu na język bardziej dla dziecka zrozumiały, bardziej konkretny, poglądowy, język kształtów i barw. Nie zawsze dziecko może od razu zrozumieć ilustrację. Jest to często wina ilustratora. Dlatego wybierając książkę, musimy dużą uwagę zwracać na jej szatę graficzną.
Ważny jest także sposób czytania małemu dziecku. Musi być ono żywe, wyraziste, musi dobitnie podkreślać treść i nastrój utworu.
Kilka lat obcowania dziecka z książką daje uderzające rezultaty. Służy rozwijaniu mowy dziecka, rozwija jego wyobraźnię, logiczne myślenie oraz sprzyja opanowaniu techniki czytania.
Rozwój zainteresowań czytelniczych, które mają szansę przetrwania nie tylko w okresie nauki szkolnej, lecz także przez całe życie, możemy osiągnąć poprzez dostarczanie uczniom utworów pisanych prozą i wierszem, o dużych walorach artystycznych i moralnych dostosowanych do aktualnej dojrzałości i umiejętności czytania. Jeżeli dziecko od samego początku nabierze pewności, że czytanie jest czynnością ciekawą i przyjemną, to jego chęć do czytania będzie stale wzrastać.
W klasach młodszych możemy stosować różne metody pobudzające rozwój zainteresowań czytelniczych. Mogą to być recenzje ulubionych książek, ilustracje do nich, wystawki, konkursy czytelnicze, zgaduj-zgadule, w czasie których uczniowie prezentują autorów, napisane przez nich książki, bohaterów i ich losy, ciekawe wydarzenia.
W kształtowaniu trwałych zainteresowań czytaniem niezbędne jest wyrabianie nawyku gromadzenia własnego księgozbioru. W księgarniach jest duży wybór książek dla dzieci w różnym wieku. Ich cena odstrasza jednak wielu rodziców. Czasami warto byłoby zrezygnować z kupna słodyczy lub maskotki na rzecz książki. Uzmysłowienie rodzicom tej zasady jest zadaniem nauczyciela, które zrealizować może podczas spotkań z nimi w formie pedagogizacji.
Zastanówmy się co przeszkadza w rozwijaniu zainteresowań czytelniczych u dzieci?
Coraz częściej dzieci odrzucają książkę, bo przestała być ona dla nich źródłem wiedzy o świecie. Tę wiedzę zdobywają one z radia lub telewizji. Ponadto stosunek do książki w domu rodzinnym ulega zmianom. Rodzice czytają już dziecku raczej niechętnie, wymagają od niego, by czytało samo lub zajęło się oglądaniem bajek z kaset video. Kiedy dzieci usamodzielnią się wzrasta ich zapotrzebowanie na kontakty z rówieśnikami. Większą część wolnego czasu spędzają poza domem bawiąc się. Atrakcyjność lektury może obniżyć się także w momencie, gdy dziecko rozpoczyna naukę szkolną. Kontakt z książką ze sfery rozrywki przenosi się w sferę obowiązku, wymagającego pewnego wysiłku.
Dlatego nie można kazać dziecku czytać "za karę". Trudno polubić coś, co robi się z przymusu. Czytanie nie powinno być także traktowane jako wyjątkowa nagroda, na którą trzeba sobie w sposób szczególny zasłużyć. Tak dzieje się przeważnie z drogimi książkami, których boją się rodzice dać dziecku do ręki, bo może je zniszczyć lub poplamić.
Nie
można zrażać dziecka do książki mówiąc: "to nie dla ciebie". Należy
raczej zaproponować: "zobacz", "spróbuj". Nie tracimy wówczas zaufania,
jakim dziecko nas obdarza, nie podważamy słuszności jego wyboru. Należy
zainteresować książką, biblioteką nie tylko dzieci, ale przede
wszystkim dorosłych - ich rodziców. W bibliotece jest miejsce dla
wszystkich członków rodziny. Lekcje biblioteczne z uczniami i ich
rodzicami mogą być świetnym sposobem na wdrożenie w domach dobrego
zwyczaju czytania i wspólnego omawiania przeczytanych książek.
Bibliografia:
- Lelonek M. Wróbel T. : Praca nauczyciela i ucznia w klasach I-III. Warszawa 1990, WSiP.
- Mystkowska H.: Książka w wychowaniu przedszkolnym. Warszawa 1965.
- Nagajowa M.: ABC metodyki języka polskiego. Warszawa1990, WSiP.
- Papuzińska J.: Czytanie domowe. Warszawa 1975.
- Papuzińska J.: Inicjacje literackie problemy pierwszych kontaktów dziecka z książką. Warszawa 1988.
- Papuzińska J. Żurakowski B.: Wartości literatury dla dzieci i młodzieży. Warszawa-Poznań 1985.
- Pasterniak W.: Przygotowanie do odbioru dzieła literackiego Warszawa 1977.
- Słońska I.: Dzieci i książki. Warszawa 1959.
- Żuchowska W.: Oswajanie ze sztuką słowa. Początki edukacji literackiej. Warszawa 1992, WSiP.
- Kątny M.: Kształtowanie orientacji życiowej dzieci w młodszym wieku szkolnym przy wykorzystaniu literatury pięknej. Życie Szkoły. 1983, nr 6.
- Lewandowicz G.: Dlaczego nie czytają? Poradnik bibliotekarza. 1994, nr 1.
- Lewandowicz G.: Małe dziecko w bibliotece. Poradnik bibliotekarza. 1994, nr 2.
- Łaska S.: Rozwijanie zainteresowań czytelniczych uczniów. Życie szkoły 1969.
