Szybkie opanowanie techniki czytania ma ogromne znaczenie dla ogólnego rozwoju psychicznego dziecka. Czytanie jest złożonym procesem psychicznym polegającym na spostrzeganiu znaków graficznych za pomocą ruchów gałki ocznej, które pozwalają objąć wzrokiem większą lub mniejszą cząstkę tekstu, z jednoczesnym uchwyceniem zawartej w nim myśli autora.
Wzrok przesuwa się wzdłuż tekstu skokowo, zatrzymując się na ułamek sekundy - właśnie w tych chwilach bezruchu zwanych fiksacjami spostrzegamy tekst, czyli czytamy. Szybkie czytanie polega na zmniejszeniu ilości przesunięć oka po wierszu tekstu. Im trudniejszy tekst tym więcej czasu przypada na fiksację (zatrzymanie oka) i następuje zrozumienie tekstu. Liczba fiksacji zależy od: dojrzałości czytelnika, nawyków czytelniczych, zainteresowania tekstem, wielkości czcionki, długości wierszy, układu druku.
Od sposobu szybkości czytania zależy w dużej mierze tempo przyswajania wiedzy.
Niestety w czasach ekspansji mediów (telewizja, film, radio) coraz mniej ludzi czyta książki. Z jednej strony wynika to z faktu, że odbiór informacji podanych przez te media jest łatwy i nie wymaga wysiłku intelektualnego. Ale drugim powodem, niezmiernie ważnym, są nasze niewielkie umiejętności czytelnicze.
Złe nawyki powodują, że czytamy wolno i mało pamiętamy z tego, co przeczytaliśmy. Do podstawowych błędów w czytaniu zaliczamy:
- powolne tempo (czytanie słowa po słowie),
- wokalizację (czytanie na głos lub w myślach),
- czytanie bez wcześniejszego przeglądu tekstu czy książki,
- regresje (cofanie się w celu zrozumienia tekstu, wynikające z braku koncentracji).
Istnieją trzy etapy zaawansowania w czytaniu:
- pierwszy etap - czytanie wolne, ze średnią szybkością 200-250 słów na minutę (tak czyta większość z nas),
- drugi etap - czytanie przyśpieszone: po krótkim treningu możemy czytać dwu, trzykrotnie szybciej (ok. 500-750 słów/min.)
- trzeci etap - czytanie szybkie (powyżej 800 słów/min.)
Prędkość czytania można łatwo sprawdzić. W tym celu należy czytać dowolny tekst przez 1 minutę, zaznaczając początek i koniec przeczytanego fragmentu.
Po obliczeniu ilości słów przeczytanych w ciągu minuty otrzymamy wynik wskazujący tempo naszego czytania. Oczywiście, na szybkość czytania rzutują czynniki obiektywne, jak stopień trudności tekstu, cechy graficzne (wielkość i kolor druku) i czynniki subiektywne, jak złe nawyki czytania czy funkcjonalność naszego wzroku.
Oko człowieka zarówno wolno, jak i szybko czytającego pracuje jednakowo, a różnica polega na tym, że oko czytającego szybciej przyjmuje i rozszyfrowuje większą ilość informacji.
Zwykłe tempo czytania niezbyt trudnego tekstu możemy znacznie zwiększyć, kierując się następującymi wskazaniami:
- nie poruszać ustami, bowiem artykulacja obciąża uwagę i utrudnia zrozumienie tekstu (procesy wzrokowe i myślowe są szybsze od mówienia),
- obejmować jednym spojrzeniem równocześnie kilka wyrazów, odczytywać całe grupy wyrazów, a nie pojedyncze słowa,
- unikać powrotnych ruchów oczu wzdłuż czytanego wiersza,
- patrzeć na górną część wyrazów, a nie na dolną,
- starać się aktywnie pojmować treść czytanego tekstu,
- prowadzić oczy wzdłuż za pomocą wskaźnika (ołówka) przesuwanego pod linijką czytanego tekstu.
Szybkie czytanie to jednoczesne ogarnianie dużej ilości słów (a nawet zdań) i wynikające z tego lepsze pojmowanie związków między nimi. Wpływa to na lepsze rozumienie, wnioskowanie i zapamiętywanie. Postępując według podanych wyżej wskazań możemy po pewnym treningu dojść do tego, że szybkie czytanie stanie się nawykiem.
W kształtowaniu umiejętności szybkiego czytania ogromna rola przypada szkole. W ramach "edukacji czytelniczej i medialnej" dzieci w szkole podstawowej powinny uczyć się techniki szybkiego czytania, gdyż w tym wieku (8-12 lat) z łatwością przyswajają wiele informacji. Nauczyciel powinien pomóc uczniom określić ich złe nawyki czytelnicze i nauczyć jak postępować, aby czytać szybciej. Wyposażając uczniów w umiejętność szybkiego czytania dajemy im szansę szybszego przyswajania wiedzy i samodzielnego zdobywania informacji. Czas przeznaczony na czytanie należy wykorzystać maksymalnie efektywnie. Sprzyjać muszą temu określone czynniki takie jak:
- odpowiednie (pozytywne) nastawienie psychiczne,
- dbałość o stan wzroku i oświetlenie,
- warunki czytania (otoczenie, pomieszczenie - eliminowanie hałasu),
- stosowanie przerw i ćwiczeń relaksacyjnych.
Czytanie jest przyjemnością, gdy wykonujemy tę czynność w odpowiednich warunkach, z pozytywnym nastawieniem, stosując nowoczesne techniki czytania, wówczas zyskujemy czas - w tym samym czasie możemy przeczytać o wiele więcej, stając się lepszymi czytelnikami, zdobywając więcej informacji.
Bibliografia:
- Łukasiewicz M.: Sukces w szkole. Poznań 1999,
- Majchrzak J.: Wprowadzenie dziecka w świat pisma. Warszawa 1995,
- Malendowicz J.: O trudnej sztuce czytania i pisania. Warszawa 1978,
- Szempruch J.: Umiejętność czytania a osiągnięcia szkolne uczniów klas początkowych. Rzeszów 1997.
